- Wat is een ruggenprik?
- Epidemiologische trends in Vlaanderen
- De keuze
- Wat zegt de wetenschap?
- Voordelen en nadelen
- Hoe kan je van een bevalling met ruggenprik een positieve ervaring maken?
Wat is een ruggenprik?
De ervaring van pijn tijdens de bevalling is voor elke vrouw anders, maar is onderdeel van de bevalling. Sommige vrouwen ervaren zeer veel pijn, andere vrouwen ervaren de pijn als controleerbaar en draaglijk.
Verschillende soorten van niet-medicamenteuze en medicamenteuze pijnstilling zijn beschikbaar om met de intensiteit van de bevalling en de weeënpijn om te gaan.
Medicamenteuze pijnstilling omvat bijvoorbeeld het inademen van lachgas, een injectie met opioïden (in je bloedbaan of je spieren) of een ruggenprik.
Een ruggenprik wordt ook wel een epidurale verdoving genoemd. Het is een plaatselijk verdovingsmiddel waarbij met een prikje onder in je rug je onderste deel van je lichaam tot aan je voeten worden verdoofd. Vanuit de onderrug lopen namelijk zenuwbanen naar buik, bekken en onderste ledenmaten. Op die manier kan een anesthesist dus gericht de pijn tijdens de arbeid en bevalling uitschakelen.
Epidemiologische trends
De epidurale verdoving is niet meer weg te denken uit de Vlaamse verloskamer. Vanaf begin jaren negentig kende de epidurale pijnstilling een opmars van 32% (1991) naar 73.2% (2021). Indien enkel het gebruik van een ruggenprik bij vaginale bevalling (en dus niet bij keizersnede) wordt bekeken, dan bedraagt dat aandeel 66.7 % van alle vaginale bevallingen. Er is een ruime spreiding over Vlaamse kraamklinieken van 34.5% tot 86.3% in 2021.
De keuze
Om met de intensiteit van de bevalling om te gaan, kun je dus kiezen tussen allerlei niet-medicamenteuze pijnstilling (bv. bewegingsvrijheid, ademhalingstechnieken, mindfulness of hypnobirthing, in een warm bad gaan, massage, muziek, virtual reality bril, koudetherapie, rebozo …) en medicamenteuze pijnstilling.
Als medicamenteuze pijnstilling wordt in de meeste Vlaamse ziekenhuizen vooral de ruggenprik toegepast. Maar in enkele ziekenhuizen is lachgas beschikbaar.
Een ruggenprik kan alleen worden gegeven in een ziekenhuis en is dus niet mogelijk bij een bevalling thuis of in een geboortehuis. Het is niet mogelijk om een ruggenprik te krijgen, bv. bij allergieën voor verdovingsmiddelen of problemen met de bloedstolling.
Op eender welk moment tijdens je arbeid en bevalling ben je vrij om een ruggenprik te vragen.
Een ruggenprik gaat met een strikte opvolging (plaatsing van een infuus, continue elektronische monitoring) gepaard.
De modernere ruggenprikken gebruiken lage dosissen plaatslijk verdovingsmiddel waardoor je makkelijker kunt vrij blijven bewegen tijdens je bevalling. Bespreek dit best vooraf met jouw zorgverlener of dit mogelijk is op de plaats waar jij zal bevallen.
Wat zegt de wetenschap?
Een ruggenprik is de meest veilige en effectieve manier van medicamenteuze pijnbestrijding. Indien je te uitgeput bent, kan de epidurale verdoving je mogelijk helpen om meer te ontspannen. Mocht je een risico op een keizersnede hebben dan kan de ruggenprik die gebruikt wordt bij een keizersnede sneller geoptimaliseerd worden.
Echter blijkt een ruggenprik gepaard te gaan met een hoger risico op een kunstverlossing (bv. gebruik van vacuümpomp (ventouse) of een verlostang (forceps)) tijdens de bevalling.
Met een ruggenprik wordt je bewegingsvrijheid beperkt door de verdoving op zich, maar ook mogelijk door het geplaatste infuus, continue elektronische monitoring en in sommige gevallen door een pomp verbonden aan het systeem van de ruggenprik. Omdat je minder makkelijk kunt bewegen met een ruggenprik, kun je minder genieten van de voordelen van vrij te bewegen. Hierdoor kan je baby zich soms minder goed in bekken positioneren voor een vlotte bevalling. Ook heb je minder gevoel over je persdrang, waardoor je minder doeltreffend kunt persen. Dit verhoogt de kans dat je baby geholpen moeten worden bij de geboorte. Lees hier meer over de voordelen van vrij te blijven bewegen tijdens je bevalling. Afhankelijk van de gekozen dosis verdovingsmiddel, zijn er echter heel wat houdingen ook met epidurale verdoving haalbaar, mits aanpassingen.
Soms ervaren vrouwen een bloeddrukval, koorts, moeilijkheden met plassen, hoofdpijn of misselijkheid.
De wetenschappelijke evidentie is niet eenduidige aangaande de risico’s op keizersnede, langdurige rugpijn bij de moeder, uitkomsten voor je baby (bv. opname op de neonatale intensieve zorgen, lagere Apgar-score, kans op het slagen van de borstvoeding), de lengte van je bevalling en de nood aan bijkomende stimulatie met weeënopwekkers.
Voor een overzicht van de gebruikte referenties van de wetenschappelijke evidentie, zie hier
Voordelen en nadelen van een ruggenprik
| Voordelen | Nadelen |
|
|
Hoe kan je van bevalling met een ruggenprik een positieve ervaring maken?
- Bespreek grondig alle voor- en nadelen van niet-medicamenteuze en medicamenteuze pijnstilling, incl. een ruggenprik, op korte en lange termijn, zowel voor jou als je baby met je gynaecoloog en vroedvrouw. Neem je tijd om je behoeftes, zorgen en twijfels helder te krijgen en alle vragen uit te klaren. Misschien wil je ook een tweede opinie vragen, of de ervaringen van andere ouders aftoetsen?
- Gebruik de B.R.A.I.N.S. methode om je beslissing te nemen. Betrek en bespreek ook jouw partner bij deze beslissing. Jouw partner speelt een belangrijke ondersteunende rol tijdens je bevalling!
- Bespreek mogelijke angsten die je ervaart voor de bevalling met jouw zorgverleners en partner, deze kunnen een impact hebben op jouw keuzes maar ook jouw ‘geboorteteam’ kan dan beter inspelen op jouw noden.
- Laat je vroedvrouw of gynaecoloog weten, wat je voorkeuren zijn aangaande pijnstilling.
- Wil je niet-medicamenteuze pijnstilling eerst een kans geven, vooraleer je een ruggenprik gebruikt, ga dan al tijdens je zwangerschap op zoek naar manieren om alternatieve technieken uit te proberen/aan te leren. Je vroedvrouw ondersteunt je dan ook graag om deze maximaal toe te passen tijdens je bevalling.
- Blijf ook met epidurale verdoving bewegen en vaak van houding wisselen om de arbeid en de bevalling vlotter te laten verlopen. Volg wat goed aanvoelt voor jou en je baby! Heel wat houdingen zijn ook met epidurale verdoving haalbaar, mits aanpassingen. Je vindt alvast wat inspiratie op deze poster met allerlei houdingen bij ruggenprik. Je vroedvrouw staat klaar om je te steunen en aan te moedigen om ook bij epidurale te blijven bewegen. Ze geeft je graag tips welke houdingen met epidurale verdoving interessant kunnen zijn.
- Laat je ook goed ondersteunen door je partner. Je partner kan je helpen om in en uit de houdingen te komen en je comfort in de posities te vinden.
- Wees creatief in het gebruik van ondersteunend materiaal, zoals de pindabal, kussens, rebozo, “birthing bar”.
- Vraag om een draadloze monitor als de hartslag van je baby continu moet opgevolgd worden. Zo kan je makkelijker blijven bewegen.
- De mate van je bewegingsvrijheid is afhankelijk van de gekozen dosering epidurale verdoving. Verken vooraf de specifieke mogelijkheden om vrij te bewegen in jouw geboorteomgeving.