Duwen op de buik tijdens het persen

 

Wat is duwen op de buik tijdens het persen?

Duwen op de buik verwijst naar de medische term “fundusdruk” oftewel “Kristeller maneuver”. Fundusdruk omvat druk op de fundus uteri tijdens de persfase. Hierbij wordt manuele druk uitgeoefend op het bovenste deel van de baarmoeder naar het geboortekanaal toe.

 

Epidemiologische trends inleidingen in Vlaanderen

Internationale studies wijzen op een prevalentie van fundusdruk van 0,6% tot 69,2% in verschillende landen en zorgsettings wereldwijd. In België is het aantal bevallingen met fundusdruk onbekend omdat ze niet opgenomen worden in de jaarrapporten van het Studiecentrum voor Perinatale Epidemiologie (SPE).

 

Waarom werd soms op de buik geduwd tijdens het persen?

Fundusdruk werd soms aangewend in de volgende situaties:

  • de baby was in nood  (bv. vermoeden zuurstoftekort)
  • de moeder was te uitgeput om (effectief) te persen
  • de moeder had bepaalde aandoeningen waardoor langdurig persen tegenaangewezen is (bv. hart-of neurologische aandoeningen)
  • de persfase duurde te lang (>2 uur bij eerste bevalling en > 1 uur bij herhaalde bevalling).

 

hurk birthingbar

Wat zeggen de wetenschappelijke evidentie en klinische richtlijnen

De recente Belgische richtlijn beveelt aan (Kuijpers et al., 2024):

  • “Het is sterk afgeraden op basis van een lage zekerheid van bewijs om fundusdruk toe te passen om de uitdrijvingsfase te vergemakkelijken. De traumatische ervaring van vrouwen en hun familie en het bestaan van zeldzame maar ernstige complicaties rechtvaardigen het afzien van deze techniek. De zorgverlener moet zich bewust zijn van de maternale, foetale en neonatale risico’s van het toepassen van fundusdruk.”
  • “Het is sterk aanbevolen op basis van lage zekerheid van bewijs om tussen te komen indien de actieve persfase langer duurt dan twee uur bij een primipara en langer dan één uur bij een multipara. Het afwachten om tussen te komen is enkel op voorwaarde dat het foetaal en maternaal welbevinden het toelaten.” Fundusdruk behoort NIET tot tussenkomende maatregelen om de persfase te verkorten.

De Belgische Richtlijn bevestigt de bevindingen van andere internationale richtlijnen zoals van het Verenigd Koningrijk (NICE, 2023 update), Frankrijk (HAS, 2017) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO, 2018). De klinische richtlijnen en de wetenschappelijke studies beklem­tonen dat er geen tot weinig wetenschappelijke eviden­tie is die aantoont dat fundusdruk effectief is om een spontane bevalling in de tweede fase van de bevalling te bevorderen, de kans op spontane bevalling te verhogen, instrumentele verlossing (incl. keizersneden) te voorkomen of het welzijn van je baby te bevorderen.

Uit kwalitatieve studies blijkt bovendien dat vrouwen duwen op de buik als onaangenaam of zelfs traumatiserend ervaren. Het toepassen van fundusdruk kan ernstig letsel toebrengen aan de vrouw en de baby door het toepassen van kracht. Voor de moeder kan dit leiden tot het scheuren van de baarmoeder, de milt en tot beschadigingen aan de bekkenbodem of andere organen. Bij de baby kan duwen op de buik leiden tot het samendrukken van de navelstreng.

 

Wat zijn de alternatieven om de persfase vlot te laten verlopen?

Allerlei aspecten spelen een rol om het natuurlijke verloop van de persfase te ondersteunen en vlot te laten verlopen, waaronder bewegingsvrijheid tijdens arbeid en bevalling, een vroedvrouw die het normale verloop van de bevalling mee bewaakt, de manier van persen, de pershouding(en) en hoe best het perineum helpen te stretchen.

Wanneer er volledige ontsluiting is, treedt er meestal geen directe spontane persdrang op. De periode waarin dit fenomeen zich voordoet, noemt men de transitiefase. Tijdens deze fase kan de frequentie en intensiteit van de weeën afnemen, terwijl je baby de tijd krijgt om in te dalen in het bekken. Na enige tijd treedt er spontane persdrang op en gaat de transitiefase over in de persfase.

Tijdens de transitiefase wacht je best met actief persen tot dat er spontane persdrang en verdere indaling van je baby optreedt op voorwaarde dat het welbevinden van jou en je baby het toelaten.

Tijdens de persfase laat je je leiden door je spontane persdrang. Dit geeft je meer het gevoel van autonomie over je lichaam en in je kracht te staan. Kies een houding die comfortabel voor je is en waarvan je voelt dat ze jou en je baby helpt, zoals bijvoorbeeld opwaartse houdingen of houdingen waar je heiligbeen vrij kan bewegen. Volg je eigen ritme in dit dynamisch proces van bewegen en rust. Om het geleidelijk rekken van het perineum te bevorderen, heb vooral geduld. Kies een geschikte houding of overweeg een warmtekompres. Je vroedvrouw adviseert je graag tijdens dit dynamische proces met allerlei tips om je bewegingsvrijheid en het natuurlijke verloop van je bevalling te bevorderen.

Hou rekening met het feit dat door een ruggenprik je persfase mogelijk langer kan duren, omdat je weeën en je persinspanningen minder effectief kunnen zijn. Immers voel je door de ruggenprik vaak niet meer zo goed hoe je best kunt persen. Heb je een ruggenprik? Ook dan blijft bewegingsvrijheid erg belangrijk om je kindje te helpen indalen. Je begeleidende vroedvrouw helpt je graag met geschikte houdingen die je bekken in beweging houden. De type en de manier van plaatsing van de ruggenprik beinvloeden mee je bewegingsvrijheid. Informeer je bij vroedvrouw en anesthesist over moderne vormen van epidurale verdoving. Ontdek hier alles over de geboortekeuze bevallen met een ruggenprik en moderne vormen van epidurale verdoving.

Soms kan de persfase te lang duren of het welbevinden van jou of de baby in gedrang komen. Indien je reeds andere technieken hebt uitgeprobeerd (bv.  verandering van pershouding, volgen van je spontane persdrang), en je persfase alsnog langer duurt (>2 uur bij eerste bevalling; > 1 uur bij herhaalde bevalling) kan het nuttig zijn dat de gynaecoloog je baby helpt om instrumenteel verlost te worden. 

 

Hoe maak je van je persfase een positieve ervaring?

  • Bespreek met je zorgverlener dat je fundusdruk wilt vermijden tijdens je persfase.
  • Bespreek mogelijke angsten die je ervaart in het algemeen of met betrekking tot het persen met jouw zorgverleners en partner, deze kunnen een impact hebben op jouw keuzes maar ook jouw ‘geboorteteam’ kan dan beter inspelen op jouw noden.
  • Als je bang bent voor controleverlies en het onbekende, ga na of je tijdens je zwangerschap yoga, mindfulness, hypnobirthing, ademhalings- en ontspanningstechnieken kunt leren om je te helpen hiermee beter om te gaan.
  • Bespreek met je zorgverlener de alternatieven voor duwen op de buik om het natuurlijke verloop van je persfase te bevorderen, zoals perstechnieken, pershoudingen en manieren om je perineum te doen rekken.
  • Laat je informeren over het belang van bewegen tijdens de bevalling en probeer prenataal alvast verschillende bewegingen / houdingen en materiaal uit die je kunnen helpen om je bevallig vlotter te laten verlopen.
  • Laat je begeleiden door een vertrouwde vroedvrouw tijdens je volledige arbeid en bevalling, ze kan je helpen bij het bewaken van het normale verloop van je bevalling, geschikte houdingen te kiezen en je vertrouwen in je eigen kunnen sterken.
  • Bij volledige ontsluiting, wacht met persen totdat je spontane persdrang voelt.
  • Kies een houding die comfortabel voor je is en waarvan je voelt dat ze jou en je baby helpt. Opwaartse houdingen of houdingen waar je heiligbeen vrij kan bewegen zijn interessant. Laat je inspireren op www.bewegingsvrijheid.be.
  • Laat je ook goed ondersteunen door je partner. Je partner kan je helpen om in en uit de houdingen te komen en je comfort in de posities te vinden.
  • Wees creatief in het gebruik van ondersteunend materiaal, zoals kussens of een sjaal/rebozo.
  • Voor het geleidelijke rekken van je perineum te ondersteunen, heb vooral geduld. Kies een geschikte houding of overweeg een warmtekompres. Je vroedvrouw staat klaar om je te steunen en te adviseren in de keuze van geschikte pershoudingen die zowel het indalen van je baby bevorderen en tegelijkertijd je perineum niet onnodig onder druk zetten.
  • Vraag om een draadloze monitor als de hartslag van je baby continu moet opgevolgd worden. Zo kan je makkelijker blijven bewegen.
  • Heb je een ruggenprik gehad, hou er rekening mee dat je persfase langer zou kunnen duren.

knielend

 

Bronnen

  • Kuipers, Y., Mestdagh, E., Beentjes, M., Bleijenbergh, R., Brosens, C., Bosmans, V., Embo, M., Stiers, M., Torfs, K., & Zemouri, C. (2024). Richtlijn voor goede klinische praktijk bij laag risico bevallingen

  • Rothmann, I., Fundusdruk: Wat is het effect van het uitoefenen van fundusdruk tijdens de tweede fase van de arbeid op maternale en neonatale uit­komsten?’ in: Tijdschrift voor Vroedvrouwen, editie 26/6, Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen, 2020.

  • De Cock, Z., Rothmann, I., en Lanssens, D., Fundusdruk tijdens de geboorte. Een update van de wetenschappelijke evidentie, in: Tijdschrift voor Vroedvrouwen, editie 31/3, Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen, 2025.